داستان فوتبال و درآمدهای کلان و غیر شفافش از تبلیغات محیطی و تولید محتوا در فضای مجازی را این‌طور نیست که کسی نداند و نشنیده باشد، اما اتفاقاتی رقم می‌خورد که از این ماشین پولسازی فوتبال همه منفعت می‌برند جز صاحبانش!
مریم سرخوش – خبرنگار: سنگ گرفتن حق پخش تلویزیونی و شفاف شدن درآمدهای مالی فدراسیون فوتبال و سازمان لیگ از تبلیغات محیطی را سال‌هاست که مسوولان راس کار به سینه می‌زنند، اما تا همین الان «نه خانی آمده و نه خانی رفته» و مدیران فوتبالی نشان داده‌اند که اصلاً اهل این کار نیستند و ما را به خیرشان امیدی نیست! برخی هم در بلبشوی «مقصر! کی بود، کی بود، من نبودم» اجازه ورود به این حوزه را پیداکرده و ترنور عجیب مالی از درآمدزایی فضای مجازی در پخش زنده و لایو فوتبال را رقم زده‌اند. هرچند که درآمدزایی در حوزه فوتبال ایرآن‌همیشه پر از ابهام بوده و موج این ابهام با فعالیت اخیر و ناگهانی یک سایت اینترنتی در حوزه تولید محتوا از نشست‌های خبری پیش و پس از بازی بیشتر شده است.
همچنان قراردادی نیست!
پاییز ۹۸ بود که سازمان لیگ در اقدامی عجیب یک موسسه فرهنگی را تنها مجری تولید محتوا در بسترهای فضای مجازی و دیجیتال معرفی و عنوان کرد سایر اپراتورها برای بهره‌مندی از حق پخش باید با این موسسه قرارداد امضا و پول پرداخت کنند. همان زمان در گزارشی مفصل از غیرقانونی بودن این واگذاری خبر دادیم. مسوولان صداوسیما همان موقع به‌صراحت اعلام کردند «مالکیت محتوای سازمان و صدور مجوز حق پخش آن فقط در انحصار این رسانه است و باهدف خدمت‌‌رسانی و حسن نیت رسانه ملی به‌تمامی آحاد ملت ایران، به‌صورت کاملاً رایگان در اختیار عموم قرار می‌گیرد. از آنجایی که صدور مجوز حق پخش فقط در صلاحیت این سازمان بوده و می‌باشد، در صورتی که این مؤسسه مبادرت به فروش محتوای سازمان که به‌صورت رایگان در اختیار همگان قرارگرفته نماید، اقدامات حقوقی صورت خواهد پذیرفت.» فارغ از این که آن قرارداد سازمان لیگ بر اساسنامه‌ای جعلی! منعقد شد، صلاحیت موسسه فرهنگی طرف قرارداد هم هیچ‌گاه مورد تایید اداره کل راهبری اپراتورها نبود و حتی در فهرست IPTVهای مورد تایید سازمان صداوسیما هم قرار نداشت. هرچند پیگیری‌های ما حاکی از آن است که تا‌کنون این موسسه و مدیرانش با هر زیرمجموعه‌ای موفق به دریافت این تاییدیه و عقد قرارداد با سازمان صداوسیما نشده‌اند اما در اقدامی مشابه فعالیتش علاوه بر پخش زنده فوتبال به نشست‌های خبری لیگ برتر به‌صورت انحصاری هم گسترش پیداکرده است.
تلنگری بر تخلفات نیست
IPTVهای مورد تایید سازمان صداوسیما، شرکت‌های آسمان با برند فام، ایرانسل با برند لنز، باران تلکام با برند آیو، تراشه سبز با برند تیوا و نشر الکترونیک با برند شمیم هستند که با برگزاری مزایده موفق به عقد قرارداد شدند و در کنار سرویس سازمان صداوسیما با برند «شیما» فعالیت‌شان را از سال ۹۵ آغاز کردند. پس‌ازآن‌هم چند سایت در حوزه سرویس اشتراک ویدئو در بستر فضای مجازی و پخش زنده با صداوسیما به توافق رسیدند و در خلال آن پای برخی به حوزه پخش زنده فوتبال باز شد تا خدشه‌ای بر انحصار صوتی و تصویری سازمان صداوسیما وارد کند. مدیران جدیدالورود بدون عقد قرارداد اقدام به پخش زنده به‌صورت غیرقانونی کردند. کسانی که حتی در وزارت ورزش هم خودشان را اپراتور آی‌پی‌تی‌وی صداوسیما معرفی کرده و موفق به گرفتن بسیاری از امتیازات مالی و انحصار پخش در این زمینه شده‌اند. حتی برخی از مدیران صداوسیما در اعتراض به اقدامات صورت گرفته برای پخش زنده فوتبال از این سایت‌های پرمخاطب ورزشی آن را نمونه بارز «سیگنال دزدی» می‌دانند که بدون هیچ قراردادی صورت می‌گیرد. هرچند که به نظر نمی‌رسد این اتفاق بدون مشارکت برخی عوامل درون سازمانی سیمای ملی و همراهی وزارت ورزش و سازمان لیگ صورت گرفته باشد چرا که دسترسی به سیگنال‌ها فراهم است و البته رفت‌وآمد عوامل اجرایی این سایت در ورزشگاه‌ها، اتاق‌های کنفرانس و نشست خبری به‌راحتی صورت می‌گیرد و موردانتقاد و اعتراض دیگر اهالی رسانه است. اما نکته عجیب این بده بستان‌های تولید محتوای اینترنتی از فوتبال که فریاد غیرقانونی بودن آن از سوی مدیران صداوسیما خاموش نمی‌شود، همان عدم پیگیری‌های قانونی است که یک‌بار برای همیشه تکلیف را مشخص کند. مصداق آن‌هم پرونده قرارداد سازمان لیگ با موسسه فرهنگی در پاییز سال گذشته بود که اقدام خاصی درباره آن صورت نگرفت و اعلام نشد تا تلنگری بر عدم تکرار چنین تخلفاتی باشد. هرچند که به گفته مدیران یکی اپراتورهای IPTV طرف قرارداد با صداوسیما، تخلفات این‌چنینی تنها با اعمال جرائم مالی قابل‌گذشت است. اما سخت‌گیری‌های این‌چنینی درباره همین شرکت‌های دارای قرارداد به‌مراتب سخت‌تر از شرکت‌هایی است که قراردادی با سازمان ندارند و شرایط فعالیت‌شان سهل‌تر از آن‌هاست.
در این میان هم شنیده می‌شود که در اتفاقات پس واگذاری آن مزایده تذکراتی به مهدی تاج، رییس وقت فدراسیون فوتبال داده شد، اما با تکرار اتفاقی مشابه که این روزها در دیدارهای پایانی لیگ برتر صورت می‌گیرد، به نظر می‌رسد که این تذکرات تنها هشداری برای توقف پروژه در آن مقطع زمانی بوده و نه تعطیل شدن کلی آن!
پخش اینترنتی چقدر درآمد دارد؟
این روزها شاهد پخش نشست‌های خبری پیش از پس از رقابت‌های لیگ برتر نوزدهم بدون اثر و نشانی از لوگو و آرم صداوسیما در یکی از سایت‌های پرمخاطب هستیم. در این باره هم‌صحبت‌های جالبی مطرح می‌شود که برخی مدیران سازمان صداوسیما تنها از حذف شدن میکروفون شبکه خبر و شبکه ۳ در پخش زنده گلایه‌مند و اصل ماجرا فراموش‌شده است! همان‌هایی که به نظر می‌رسد وخامت شرایط برایشان آشکارنشده و خودشان هم به آنچه در انحصار و مالکیت صداوسیماست، وقعی نمی‌دهند. پخش زنده بی‌شک خط قرمز کشورمان در ارکان مختلف به شمار می‌رود، اما برخی مدیران مجموعه صداوسیما به‌راحتی از سهل‌انگاری‌های زیرمجموعه‌های‌شان برای جلوگیری از وقوع چنین شرایطی می‌گذرند. مصاحبه با یکی از مسوولان در این حوزه و چرایی این اتفاقات را به دلیل آنچه اقدامات معاونت و حراست سازمان برای برخورد با اتفاقات اخیر ذکر شد، از دست دادیم. اما همین مسوول نبود قرارداد میان سازمان صداوسیما و موسسه‌ای که در حال حاضر بسیاری از دیدارهای فوتبال داخلی و خارجی را به‌صورت غیرقانونی پخش می‌کند را تایید کرد. او در گفت‌وگویی غیررسمی از برخورد قانونی با اپراتور متخلف خبر داد و گفت حتی اگر در این دوره از لیگ برتر هم‌چنین مساله‌ای محقق نشود، مشکل را به‌صورت ریشه‌ای در فصل آینده حل خواهیم کرد. این موسسه قرار بوده تنها به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های اپراتور «شیما»ی سازمان صداوسیما کارش را ادامه دهد اما نه‌تنها به‌عنوان زیرمجموعه فعال نیست که پا را هم فراتر گذاشته و فعالیت درآمدزای نجومی از پخش زنده فوتبال در سایت پرمخاطبش دارد.
در این میان به نظر می‌رسد لابی‌های عجیب آن‌ها در سطح وزارت ورزش هم با وام‌گیری از وابستگی رسمی به سازمان صداوسیما توانسته آن‌ها را به مهره‌ای ثابت برای برداشت سود تمام‌نشدنی فوتبال بدل کند. مدیران این موسسه از میلیون‌ها یوزر برای تماشای آنلاین فوتبال و متعلقاتش درآمدزایی می‌کنند و قطعاً سازمان لیگ، فدراسیون فوتبال و وزارت ورزش هم منافع مالی‌شان را می‌برند. و البته در سایه پنهانکاری‌های و پاسخگو نبودن‌شان از درآمد نجومی کسب‌شده از این حوزه که حق تیم‌های لیگ برتری است، باز هم تنها کسانی که سرشان بی‌کلاه خواهد ماند همین مدیران بخش خصوصی و نیمه‌دولتی لیگ برتر و دیگر زیرگروه‌های فوتبال هستند.
به گفته یکی از مدیران فعال در حوزه تولید محتوای اینترنتی، پخش کنسرت آنلاین در فروردین امسال از سوی یکی از اپراتورهای تلفن همراه تنها از مصرف اینترنت در یک ساعت مبلغی بیش از ۴ میلیارد تومان بوده که می‌توانید این رقم را در تولید محتوا از هر هفته لیگ برتر و مخلفات آن با توجه به مشترکان این سایت محاسبه کنید که قطعاً به عددی نجومی و عجیب خواهید رسید.
دست‌کوتاه لیگ برتری‌ها از حق السهم!
اصل قانون اساسی انحصار صوت و تصویر را به سازمان صداوسیما واگذار کرده اما به نظر می‌رسد مالکان این انحصار تنها تلاش‌شان محقق نشدن و پرداخت نشدن حق پخش به فوتبال طی سال‌های اخیر بوده است. هرچند که قرار است از لیگ برتر بیستم بخش کوچکی از حق پخش به فوتبال برسد. ماجرا هم این است که پس از پیگیری چندساله مسعود سلطانی فر، وزیر ورزش در چند سال گذشته مجلس شورای اسلامی بالاخره ردیف بودجه برای این مهم را در بودجه ۹۹ مصوب کرد. اگرچه برای نهایی کردن عدد این قانون، صداوسیما زیر بار نمی‌رفت و حتی مدعی بود از تبلیغات محیطی باید به این نهاد مبلغی پرداخت شود. اما در سوی دیگر وزارت ورزش هم درآمد حاصل از تبلیغات هزار رنگ رسانه ملی در زمان پخش فوتبال را طلب کرد. وزارت ورزش۶۰ درصد این درآمد را حداقل دریافتی می‌دانست و صداوسیما فقط به پرداخت ۳۰ درصد راضی بود. سرانجام پیشنهاد دو طرف به کمیسیون تلفیق رفت و این صداوسیما بود که توانست حرفش را به کرسی بنشاند. این قانون برای سال ۹۹ لازم‌الاجراست و با پرداخت این حق پخش شاید حال باشگاه‌هایی که با مشکلات مالی زیادی روبه‌رو هستند، بهتر شود و البته صداوسیما بتواند با این کمک مالی به روند و کیفیت برگزاری فوتبال به‌عنوان اهرم شادی و هیجان در جامعه به‌ویژه قشر جوان کمک کند. فوتبالی که البته اگر از همین زیرساخت‌های اقتصادی خودش به‌واسطه قراردادهای شفاف برخوردار می‌شد، دیگر دست نیاز به صداوسیما دراز نمی‌کرد.
سال‌هاست که تبلیغات محیطی با رونقی عجیب دور زمین چمن استادیوم‌ها خودنمایی می‌کند اما سهم باشگاه‌های صدرنشین و پرمخاطب از این درآمدهای چند ۱۰ میلیارد تومانی و البته ۱۰۰ و خورده‌ای میلیارد تومان طی یک سال اخیر حتی کمتر از یک میلیارد تومان است. سازمان لیگ هیچ زمانی پاسخ شفافی به میزان درآمدهایش از این حوزه نداده و سهم باشگاه‌ها را هم مشخص نکرده است، اما فاکتورهای جرائم کمیته انضباطی و محرومیت‌ها الی‌ماشاءا… ، دست لیگ برتری‌ها را همواره از دریافت این حق السهم‌شان کوتاه کرده است.
کی قرارداد نوشتید که کسی خبردار نشد؟
درآمدزایی فوتبال هم پر از ابهام است و موج این ابهام را فعالیت اخیر و ناگهانی یک سایت اینترنتی در حوزه تولید محتوای از نشست‌های خبری پیش و پس از بازی بیشتر کرده. تا جایی که موردتوجه بسیاری از مدیران لیگ برتر قرارگرفته و عباس الیاسی رییس هیات‌مدیره باشگاه تراکتور خواهان شفاف شدن میزان درآمدزایی از این تولید محتوا و تعیین سهم باشگاه‌ها از درآمدهای آن شده است. او در گفت‌وگویی اعلام کرده «سؤالات زیادی در این باره وجود دارد، اینکه قرارداد منعقدشده با این سایت اینترنتی چه زمانی و به چه شکلی و در قالب چه روند قانونی منعقدشده؟ آیا این قرارداد مصوبه هیات رییسه سازمان لیگ را دارد؟ آیا روند قانونی یک مزایده طی شده است؟ آیا رقبا توانسته‌اند در مزایده مربوطه حضور یابند؟ سهم و حق قانونی باشگاه‌های پرطرفدار تراکتور، پرسپولیس، استقلال، سپاهان، نساجی، فولاد، ملوان و کلاً باشگاه‌های لیگ برتر و لیگ یک در این ارتباط به چه شکل دیده‌شده؟ باشگاه‌ها برای این فوتبال هزینه می‌کنند، ولی تعدادی از مجموعه‌های جانبی با استفاده از نفوذ و ارتباط، بهره‌برداری مالی می‌کنند. سازمان لیگ حتی به خود زحمت نداده تا در خصوص قرارداد با این سایت اینترنتی برای باشگاه‌ها اطلاع‌رسانی کند. چطور ممکن است که کارمند رسمی صداوسیما مجموعه‌ای ایجاد کرده و پخش اینترنتی مسابقات فوتبال و نشست‌های خبری قبل و بعد از بازی‌ها را بر عهده می‌گیرد؟ آیا این وب‌سایت با بخش تحلیلی آن سایت معروف در ارتباط نیست؟ آیا این موارد باعث به وجود آمدن شائبه رانت نمی‌شود؟ آیا این موضوع به اصل ایجاد فرصت برابر برای تمامی رسانه‌ها در جهت تولید محتوا خدشه ایجاد نمی‌کند؟»
فوتبال آبستن مشکلات نماند
با تمام اعتراضات باشگاه‌ها آنچه عیان است سیستم مالی و درآمدزایی فشل فوتبال ماست که همیشه سودش نصیب معدود افراد خاص می‌شود و اصلی‌ها سرشان بی‌کلاه می‌ماند! در حال حاضر به هر کشوری که نگاه کنیم موضوع حق پخش، تولید محتوای اینترنتی و تبلیغات محیطی در فوتبال آن کشور حل‌شده و باشگاه‌ها حداقل می‌دانند که باوجود هزینه‌های کلان چه درآمدهایی از این بخش‌ها دارند. اما این اتفاق در فوتبال ما رقم نمی‌خورد یا شاید باید بگوییم نمی‌گذارند که رقم بخورد. اهمال سازمان صداوسیما در ممانعت از وقوع برخی تخلفات و البته پنهان‌کاری مسوولان فدراسیون و سازمان لیگ در شفاف شدن قراردادهای مالی‌شان در حوزه لیگ برتر موجب شده تا فوتبال به‌عنوان نبض تپنده ورزش در کشور، آبستن مشکلات اقتصادی، بدهی‌های کلان، ورشکستگی بخش خصوصی و… شود. اتفاقی که به تعامل مدیران ورزش و صداوسیما نیاز دارد تا منجر به قطع مجاری فساد مالی در چرخه ورزش به‌ویژه فوتبال کشور شود.
انتهای پیام/
